Encefalitozoonoza u królików – objawy i leczenie

Problemy zdrowotne mają istotny wpływ na zachowanie zwierząt. Jedną z chorób zmieniających behawior naszych królików jest encefalitozoonoza.

Encefalitozoonoza u królików – czym jest?

Encefalitozoonoza (kunikuloza), to choroba pasożytnicza wywołana zakażeniem pierwotniakiem Encephalitozoon cuniculi (EC). Jest to choroba bardzo powszechna wśród królików. Liczba nosicieli sięga aż 80%. Oznacza to, że w organizmie królika znajduje się pasożyt, ale nie daje objawów i nie prowadzi do aktywnej postaci choroby. Do uaktywnienia się choroby może dojść np. na skutek stresu czy osłabienia organizmu. Pasożyt ten  występuje nie tylko u królików. Może powodować chorobę także u kawii domowych, szczurów, chomików, psów, kotów koni, świń, kóz oraz lisów.  Potwierdzono czynne zakażenie u ludzi z obniżoną odpornością, np. u chorych na AIDS.

Do zakażenia może dojść drogą pokarmową, oddechową oraz przez łożysko. Królik może zarazić się więc zjadając zanieczyszczony pokarm, wdychając zarodniki z powietrza lub dostać w pakiecie od mamy, podczas ciąży. Zarodniki, inaczej spory (inwazyjna forma pasożyta) znajdują się w kale, śluzie i najczęściej moczu zakażonych zwierząt.

Spory wnikają do komórek gospodarza w układzie pokarmowym lub oddechowym. Następnie z krwią przemieszczają się do innych narządów. Pasożyt początkowo transportowany jest do najlepiej ukrwionych narządów. Można go spotkać głównie w wątrobie, nerkach, płucach, gałkach ocznych i mózgu. Tam pierwotniak namnaża się, pęka i niszczy zaatakowane narządy, powodując zmiany ziarniniakowe, odpowiedzialne za objawy kliniczne. W tym czasie produkowane są przeciwciała, które można wykryć już po 3-4 tygodniach od zakażenia. Zainfekowany królik staje się zakaźny po około miesiącu, kiedy to pasożyt lokalizuje się w nerkach i wraz z moczem wydalany jest na zewnątrz. Wydalanie zarodników ustaje po 3 miesiącach i w późniejszym czasie następuje okresowo. EC wykazuje silne powinowactwo do ośrodkowego układu nerwowego.

Encefalitozoonoza u królików – objawy

Objawy mogą dotyczyć praktycznie każdego narządu i układu. Oto kilka z nich:

Objawy neurologiczne

• skręt główki
• paraliż
• zaburzenia równowagi
• kręcenie się w kółko/rolowanie się dookoła własnej osi
• napady drgawkowe
• niedowład
• oczopląs
• „zawieszki”

Zmiany  skórne, uszkodzenie struktur oka, spadek apetytu, zmiana zachowania, zapalenie i niewydolność nerek, polidypsja, poliuria, biegunka, zapalenie mięśnia sercowego, osłabienie siły mięśniowej.

O chorobie mogą mówić także inne objawy. Zmiana w zachowaniu, wycofanie, agresja, brak dbania o higienę, odkuwetowanie, depresja, obniżona aktywność, skulona postawa ciała. To coś, co zawsze powinno nas niepokoić.

Jeżeli wystąpią niepokojące dolegliwości należy zgłosić się do weterynarza, który przeprowadzi diagnostykę.

Jest wiele chorób mogących powodować podobne objawy, m.in. nowotwór, pastereloza, uraz, zapalenie ucha, zatrucie ołowiem, toksoplazmoza.

Lekarz pobierze krew i oznaczy przeciwciała. DNA pasożyta można oznaczyć w moczu, ale nie stosuje się tego rutynowo z uwagi na to, że pasożyty wykrywalne w nim są tylko okresowo.

Jeśli wprowadzamy nowego uszaka do stada warto zrobić 2 testy, w odstępie 4 tygodni, aby wykluczyć EC. Do tego czasu króliki niech będą w różnych pomieszczeniach.

Co nam mówią poszczególne przeciwciała?

IgM

Ich poziom szybko wzrasta a następnie obniża się. Wysoki poziom świadczy o świeżej, aktywnej infekcji.

IgG

Rośnie wolniej i długo pozostaje wysokie. Świadczy o przewlekłej, przetrwałej infekcji.

Miano dodatnie odzwierciedla ekspozycję a nie to czy choroba jest aktywna.

Nie u każdego choroba się uaktywnia. Pozytywny wynik badania krwi nie musi dawać objawów choroby.

Choroba może przybrać formę subkliniczną. Miano przeciwciał jest niskie i nie obserwuje się objawów choroby.

Encefalitozoonoza u królików – leczenie

Leczenie ma na celu:

• ograniczenie rozprzestrzeniania się pasożyta zarówno w organizmie królika oraz w środowisku
• ograniczenie stanu zapalnego
• redukcję objawów
• hamowanie tworzenia zarodników
• leczenie chorób współistniejących

Wykazano skuteczność Fenbendazolu w leczeniu kunikulozy. Stosuje się go także zapobieganiu zakażeniu zwierząt narażonych na ekspozycję.

Leczenie polega na podaży leku doustnie raz dziennie przez około 28 dni, w zależności od stanu zdrowia uszaka.

Znajduje zastosowanie także podczas „leczenia przypominającego”. Leczenie takie ustala lekarza wg schematu dobranego do danej jednostki. Przykładowy schemat to 10 dni co 6 miesięcy.

W leczeniu znajdują swoje miejsce także glikokortykosterydy, antybiotyki, interferon gamma czy leki przeciwgrzybicze.

Im wcześniejsza wizyta u weterynarza, tym lepiej. Kluczowe dla rokowania są pierwsze dwie doby od pojawienia się objawów.

Może być konieczne postępowanie objawowe: dokarmianie uszaka karmą ratunkową, dopajanie, czy dogrzewanie termoforem. W razie powikłań neurologicznych, może być potrzebna rehabilitacja.

Encefalitozoonoza u królików – leczenie ziołami

Pomocne mogą być zioła o właściwościach przeciwzapalnych i stymulujących układ odpornościowy:

Jeżówka, babka lancetowata, mniszek lekarski, liście brzozy, pokrzywa suszona, krwawnik, ziele jasnoty, liście maliny, podbiał, chaber bławatek, nagietek czy rumianek. Ilość oraz częstotliwość warto skonsultować z weterynarzem. Niektóre z tych ziół mają właściwości moczopędne, dlatego powinny być dobrane indywidualnie.

Warto podawać melisę w celu uspokojenia naszego królika.

Pomimo leczenia pasożyt podstępnie ukrywa się i po okresie remisji objawowej może ponownie się uaktywnić. Zdarza się, że pomimo leczenia nie da się całkowicie wyeliminować dolegliwości. Mimo to trzeba próbować.

Ten tekst ma dla mnie charakter osobisty, gdyż mój królik choruje na encefalitozoonozę. Objawiało się to skrętem główki, „zawieszkami” i obniżeniem sprawności poznawczej. Często czuję się jak na bombie zegarowej. Wiem, że pomimo prawidłowej opieki i remisji, może dojść do nawrotu. Obecnie nie widać tego na pierwszy rzut oka, ale pod wpływem emocji zdarza jej się przekrzywić główkę. Doszło zatem do trwałych zmian w tkankach ośrodkowego układu nerwowego.

Encefalitozoonoza u królików – higiena

Niezwykle ważna jest dbałość o higienę. Klatkę, miseczki i kuwetę należy porządnie wymyć. Miseczki najlepiej jakby stały na podwyższeniu a siano w paśniku, żeby nie zanieczyściły się moczem. Do dezynfekcji skuteczny jest 70% etanol. Zarodniki mogą utrzymywać się w środowisku nawet przez 4-6 tygodni. O higienę dbamy systematycznie.

Informacje zawarte w tekście pochodzą z podręcznika „Textbook of Rabbit Medicine” oraz od lekarza weterynarii prowadzącego mojego królika.